Zo houdt u als voedselproducent de waterkwaliteit op peil

Geplaatst op 4 juli 2023

Dode, opgewarmde of overgedimensioneerde leidingen?

Dode leidingen, plekken waar koudwaterleidingen opwarmen, leidingen met een te grote diameter en stilstaande buffervaten: ze vormen een risico voor de drinkwaterkwaliteit bij voedselproducenten. En dat terwijl u met proactief beheer veel problemen kunt voorkomen. 

Door te grote werkdruk schiet het er bij veel voedselproducenten vaak bij in om de waterkwaliteit proactief te beheren. Of de ondernemer of manager is zich niet bewust van alle risico’s en hoe die risico’s zijn te beheersen. Het gevolg: er ontstaat kans op verspreiding van legionella en de waterkwaliteit kan achteruit lopen. En dat is slecht nieuws voor de kwaliteit van water als ingrediënt of als hulpmiddel in het productieproces. Maar hoe houdt u de waterkwaliteit op peil? 

In ons land is het waterbedrijf verantwoordelijk voor de drinkwaterkwaliteit tot aan het leveringspunt, doorgaans de watermeter. De achterliggende leidingwaterinstallatie valt onder verantwoordelijkheid van de eigenaar of gebruiker van een gebouw. Regelmatig vindt voedselproductie plaats in een wat ouder gebouw, waar vaak al aanpassingen aan de installaties zijn gedaan. Heeft u er weleens bij stilgestaan dat een ouder pand vaak dode leidingen bevat? Dode leidingen zorgen voor stilstaand water en brengen meer risico met zich mee op biofilmvorming en bacteriegroei. Biofilm is een laag micro-organismen omgeven door zelfgeproduceerd slijm, vastgehecht aan de binnenkant van de leiding. De ideale voedingsbodem voor groei van (legionella)bacteriën. Via verneveling van waterdruppels lopen medewerkers of bezoekers dan kans op een legionellabesmetting, bijvoorbeeld via de douche of bij gebruik van de spuitlans. 

Leidingen en opwarming

Ook in relatief nieuwe gebouwen kan de waterkwaliteit in het geding zijn. In allerlei gebouwen komen experts geregeld zogenaamde ‘hotspots’ tegen: punten waar een koudwaterleiding zo is gelegd, dat hij onbedoeld opwarmt. Deze opwarming biedt de ideale groeiomstandigheden voor legionellabacteriën. En dat vraagt om de nodige maatregelen.

Grondige maatregelen

Een reiniging of desinfectie van de leidingen haalt bestaande verontreiniging weg. Peter Willing, specialist reinigingen en desinfecties bij Eurofins C-mark komt dan met z’n team langs in een speciale spoelbus om de leidingen te desinfecteren of te reinigen. Willing: “Bij thermisch desinfecteren van een drinkwaterinstallatie, spoelen wij de installatie en het leidingwerk langdurig met heet water. Dit doen we door het water uit de installatie te halen en op te warmen in de spoelbus. Vervolgens brengen we het hete water opnieuw in de installatie en kan de thermische desinfectie beginnen. Daarbij komt de aanwezige biofilm in de waterleidingen los, samen met de bacteriën. Een andere optie is chemische reiniging en desinfectie. Die voeren we alleen uit in een leeg (ontruimd) pand. We gebruiken daarbij een zuurmiddel en een desinfectiemiddel – beide zijn goedgekeurd voor contact met drinkwater. Het gaat dan om een hele diepe vorm van reiniging.”

Proactief voldoen aan wetgeving

“Desondanks zien we dat veel voedselproductiebedrijven reactief omgaan met hun waterkwaliteit. Terwijl preventieve maatregelen niet duur zijn”, vertelt Max van Leeuwen, directeur bij Eurofins Food Safety Solutions. “Bovendien zijn preventieve maatregelen voor de waterkwaliteit ook gewoon verplicht volgens de wetgeving. Conform de GFSI-norm en kwaliteitsstandaarden als BRCGS Food en IFS Food moet bijvoorbeeld uitgesloten zijn dat een gebouw dode leidingen bevat. Volgens de Drinkwaterwetgeving is bovendien een jaarlijkse keerklepcontrole verplicht: een check op de terugstroombeveiliging van apparatuur die is aangesloten op de collectieve drinkwaterinstallatie. Dat zorgt ervoor dat het drinkwater maar één richting op kan stromen, ook als de druk op het waterleidingnet wegvalt. Zo kan mogelijk besmet of verontreinigd water niet terugstromen in de (hoofd)waterleiding.”

De praktijk

De risicoanalyse, volgens de HACCP-methodiek, verplicht een bedrijf om na te denken over de waterkwaliteit. Van Leeuwen: “Dat is van belang voor de voedselproductiebedrijven die water gebruiken als ingrediënt én voor proceswater in de voedselindustrie. Ik heb weleens gezien dat medewerkers bij voedselproducenten zelf net zo vaak de waterkwaliteit testen en herbemonsteren totdat er een goed resultaat tussen zit. Of ze kiezen voor een herbemonstering op een ander tappunt. Maar dat levert onjuiste resultaten op en de oorzaak blijft bestaan. Terwijl er laboratoria zijn die de bemonstering en analyse onafhankelijk en op de juiste manier kunnen doen, onder accreditatie conform NEN-EN-ISO/IEC 17025. Verder wordt koud water ook gebruikt in buffervaten. Vaak worden die nooit schoongemaakt.”

Van reactief naar proactief

Dat kan anders, vinden de experts van adviesbureau Eurofins C-mark. “Het is vaak duurder om reactief aan de waterkwaliteit te werken, wanneer een probleem zich voordoet. Het kost dan veel meer tijd en geld om de bron van het probleem te achterhalen en op te lossen”, vertelt Thijs Brekelmans, manager advies bij Eurofins C-mark. “Het proactief managen van de waterkwaliteit begint bij een risico-inventarisatie met beheersmaatregelen als monitoring en regelmatig spoelen van drinkwatertappunten. Via analyseresultaten wordt duidelijk of de microbiologische en chemische samenstelling van het water in orde is. Verhoogd kiemgetal, veel legionellabacteriën of darmbacteriën betekent werk aan de winkel. Het kan ook liggen aan omstandigheden dat preventieve maatregelen onvoldoende werken. Is de installatie in orde, met correct werkende keerkleppen op de juiste plekken en goed beheer en onderhoud – maar blijven de analyseresultaten tegenvallen? Of zijn er leidingen die langs warme plekken leiden, of leidingen met een te grote diameter, die zorgen voor een te lage stroomsnelheid? Dan kun je grondigere preventieve maatregelen nemen, zoals het verwijderen van dode leidingen, het wegnemen van de opwarming van koudwaterleidingen of reiniging en desinfectie van de leidingen.”

Meer informatie?

Wilt u meer weten over het proactief op peil houden van de waterkwaliteit op uw locatie? Of wilt u uw leidingen laten desinfecteren of reinigen?  Neem dan contact op met de adviseurs van Eurofins C-mark via de afdeling Customer Service via c-mark@ftbnl.eurofins.com of bel ons op 088 – 831 05 00.